Kleń

Kleń (Squalius cephalus) to europejski gatunek słodkowodnej ryby należącej do rodziny karpiowatych (Cyprinidae). Zasiedla różnorodne środowiska wodne, zarówno wolno płynące rzeki, jak i wody o umiarkowanym przepływie, a także kanały oraz różnego rodzaju zbiorniki wodne. Kleń jest również określany jako klen pospolity, klen europejski lub po prostu klen.

Występowanie i zasięg

Kleń jest szeroko rozprzestrzeniony na terenie północnej Eurazji. Można go spotkać w rzekach wpływających do basenów Morza Bałtyckiego, Czarnego, Białego, Barentsa i Kaspijskiego. Występuje również w dorzeczach Atlantyku, sięgając na południe aż do rzeki Adour we Francji oraz na północy Wielkiej Brytanii aż do 56°N. W Skandynawii zamieszkuje tereny południowej Finlandii i południowej Szwecji, sięgając na północ aż do okolic Sztokholmu.

Na obszarze Morza Śródziemnego kleń występuje we Francji w regionie od rzeki Var do Hérault, a także potencjalnie w dorzeczach rzeki Aude. Gatunek ten nie jest rodzimy dla Irlandii oraz Włoch, jednak został introdukowany do tych krajów. W Włoszech kleń (S. cephalus) pojawił się kilka dziesięcioleci temu, lecz występuje tam raczej marginalnie, głównie w dorzeczu Padu, nie tworząc stabilnych populacji.

Cechy morfologiczne

Kleń to krępa ryba, charakteryzująca się dużą, zaokrągloną głową. Posiada długie, cylindryczne ciało pokryte dużymi łuskami o zielonkawo-brązowym odcieniu. Na grzbiecie można zaobserwować wąskie czarne pasy, które stają się blado-złote na bokach i jeszcze jaśniejsze na brzuchu. Ogon kleń jest ciemnobrązowy lub czarny, a płetwa grzbietowa ma odcień szaro-zielony. Wszystkie pozostałe płetwy mają barwę pomarańczowo-czerwoną. Płetwa grzbietowa składa się z 3 kolców oraz 7-9 miękkich promieni, natomiast płetwa odbytowa ma 3 kolce i 7-10 promieni. Liczba kręgów wynosi od 42 do 48.

Kleń może osiągać długość do 60 cm, jednak większość osobników dorasta do około 30 cm.

Siedliska i ekologia

Kleń najliczniej występuje w małych rzekach oraz dużych potokach w tzw. „strefie brzany”, gdzie dominują rzemyki i rozlewiska. Zasiedla również brzegi wolno płynących rzek nizinnych, duże jeziora i górskie potoki. W jeziorach odbywa migracje tarłowe do dopływowych strumieni. Dorosłe ryby są samotne, natomiast młode kleń są bardziej towarzyskie i łączą się w ławice.

Larwy i młode osobniki preferują płytkie siedliska wzdłuż linii brzegowych. Młodsze ryby mają zróżnicowaną dietę, składającą się z wodnych i lądowych zwierząt, podczas gdy duże, samotne dorosłe osobniki polują głównie na słodkowodne krewetki i małe ryby. W Wielkiej Brytanii klenie żerują na robakach, mięczakach, skorupiakach, larwach owadów oraz na małych rybach, takich jak inne kleń, węgorze, jelce, płocie, kiełbie i płotki. Zjadają również żaby, raki, norniki i młode ptaki wodne. Zauważono, że spożywają także jagody, takie jak jeżyny i owoce czarnego bzu z gałęzi zwisających nad wodą. Żerują przez cały rok, nawet w najzimniejszych dniach zimy, o ile warunki na to pozwalają.

Tarło odbywa się w momencie, gdy temperatura wody osiąga 14°C, a trwa od maja do września. Jaja są składane w szybko płynącej wodzie nad żwirowym podłożem, rzadziej wśród zanurzonej roślinności. Samice rozmnażają się kilka razy w ciągu sezonu, a każda z nich łączy się z wieloma samcami. Samce gromadzą się w miejscach tarła i podążają za dojrzałymi samicami, często z głośnym pluskaniem, do płytkich raf. Samice składają bladożółte, lepkie jaja, które przyczepiają się do żwiru, roślin i kamieni w płynącej wodzie.

Dojrzałość płciową kleń osiąga pod wpływem czynników środowiskowych. Samce dojrzewają płciowo w wieku 2-4 lat, a samice w wieku 4-6 lat, choć niektóre osobniki mogą osiągnąć dojrzałość znacznie później. Kleń może żyć do 22 lat na wolności, a wiek ryb można ocenić na podstawie liczby słojów widocznych w łuskach, reprezentujących sezonowe wzorce wzrostu. Im więcej słojów, tym starsza jest ryba. Wiek kleń ma wpływ na ich rozmiar, zdolność reprodukcyjną oraz miejsce w hierarchii wewnątrzgatunkowej.

Młode kleń rosną stosunkowo szybko, osiągając długość około 30 cm już w wieku kilku lat. W miarę starzenia się ich wzrost spowalnia. Dorosłe osobniki, które osiągnęły odpowiedni rozmiar, nie mają wielu naturalnych wrogów, a ich głównym zagrożeniem jest działalność człowieka, takie jak zanieczyszczenie środowiska czy przekształcanie siedlisk. Ponadto, kleń jest również popularnym łupem wędkarzy, którzy polują na niego zarówno dla sportu, jak i dla mięsa.

Kleń odgrywa ważną rolę w ekosystemach, w których żyje, zarówno jako drapieżnik, jak i ofiara. Polując na mniejsze ryby, skorupiaki, owady i inne organizmy, przyczyniają się do kontrolowania populacji tych gatunków. Jednocześnie stanowią pokarm dla większych drapieżników, takich jak ptaki wodne, węgorze czy szczupaki.

W celu ochrony populacji kleń, w niektórych krajach wprowadzone zostały przepisy dotyczące okresów ochronnych oraz minimalnych rozmiarów łowionych ryb. Dzięki takim środkom ochronnym, populacje kleń są monitorowane i utrzymywane na odpowiednim poziomie, co przyczynia się do zachowania równowagi ekologicznej oraz umożliwia współistnienie z innymi gatunkami ryb i organizmów wodnych.

Zagrożenia dla kleni

Naukowcy odkryli, że kleń może połykać mikroplastik. Badania wykazały, że aż 25% badanych próbek ryb zawierało cząsteczki mikroplastiku, jednak nie odnotowano ich obecności w mięśniach ryb. Wiele znalezionych cząstek to włókna pochodzące z ubrań, które uwalniają się podczas prania i są połykane również przez makrobezkręgowce, takie jak dafnia.

Kleń może być również narażony na zanieczyszczenia metalami, takimi jak miedź, magnez i sód. Metale te mogą gromadzić się w różnych tkankach ryby, takich jak mięśnie, skrzela i wątroba. Badania wykazały, że młode ryby z danego roku charakteryzują się szczególnie wysokim poziomem zanieczyszczeń metalami. Takie zanieczyszczenia mogą mieć wpływ na zdrowie ryb oraz na organizmy, które zjadają kleń, w tym również na ludzi.

Aby przeciwdziałać zagrożeniom związanym z zanieczyszczeniem środowiska, niezbędne są dalsze badania, monitorowanie stanu populacji kleń, jak również wprowadzenie środków ochronnych, takich jak oczyszczanie wód i ograniczenie zanieczyszczeń przemysłowych. Współpraca naukowców, władz oraz społeczeństwa jest kluczowa w celu ochrony tego gatunku i utrzymania równowagi ekologicznej w środowisku, w którym żyje.

Odżywianie

Ryba wszystkożerna. Wylęg zjada głównie wrotki i widłonogi, osobniki o długości od 10 cm zjadają przede wszystkim mięczaki, rośliny naczyniowe i mniejsze ryby, głównie świnki, płocie, kiełbie, ukleje oraz małe osobniki własnego gatunku.

Rozród

Dojrzałość płciową samce osiągają w wieku 3–4 lat (>16 cm), samice w wieku 6–7 (>20 cm). Kleń jest rybą litofilną, trze się w kwietniu i maju w temperaturze powyżej 18 °C. Tarło odbywa się w samo południe. Samica składa około 60 tys. ziaren ikry na kilogram masy ciała. Ikra ma średnicę 1,5–2 mm i trzyma się podłoża za pomocą lepkich osłonek. Inkubacja trwa 3–6 dni. Wylęg ma około 5,5 mm, przy długości 1,5 cm wykształcają się płetwy, przy 3 cm ciało pokrywa się łuską. W drugim roku życia kleń osiąga długość około 10 cm, w trzecim 15 cm, w czwartym 17 cm. W wieku 10 lat osiąga długość około 30–33 cm. Krzyżuje się z płocią i ukleją.

Łowienie Kleni

Łowienie kleni cieszy się dużą popularnością wśród wędkarzy ze względu na ich chętność do żerowania, co czyni je łatwymi do złapania w niemal każdych warunkach. Małe klenie to ryby, które swobodnie gryzą przynęty i nawet początkujący wędkarze z łatwością mogą je złapać. Jednakże, w miarę jak klenie rosną, stają się bardziej ostrożne i mogą wystraszyć się hałasem lub zakłóceniami wizualnymi. Z tego powodu duże klenie (powyżej 2 kg) są poszukiwane przez wędkarzy preferujących łowienie określonych ryb.

Brytyjski rekord wędkarski dla kleni został pobity 16 marca 2012 r. przez Neila Stevensa, który złowił rybę ważącą 9 funtów i 5 uncji (4,2 kg) z rzeki Lea w hrabstwie Essex. Warto jednak zaznaczyć, że na szczycie organizacji Angling Trust jest kilka ponad 10-funtowych kleni, które zostały wycofane z różnych powodów. Rekord Europy wynosi 5,72 kg (12,6 funta). Klenie mogą osiągnąć maksymalną długość 64-82 cm (24-31,5 cala). Rekord Polski wynosi 3,71 kg.

Techniki i sprzęt do łowienia Kleni

Wędkarstwo kleni jest popularne wśród wędkarzy ze względu na ich chęć do żerowania i połowu w niemal każdych warunkach. Małe klenie są łatwe do złapania, a metody stick-float lub zanętą pływacką są skuteczne w małych lub średnich rzekach. Przynęty, takie jak robaki, mielonka, kukurydza cukrowa i nawet małe przynęty lub muchy, są skuteczne w łowieniu kleni. Kleń zjada również granulki na bazie mączki rybnej pochodzenia morskiego, które stanowią 44% ich dzikiej diety.

Łowienie większych okazów kleni wymaga cierpliwego podejścia i skradania się, ponieważ większość większych kleni łowi się w mniejszych, czystszych rzekach. Aby osiągnąć sukces w łowieniu większych kleni, wędkarz musi zastosować subtelne podejście, a nawet rozłożyć sprzęt, zanim dotrze do ulubionego miejsca, aby uniknąć hałasu, który może przestraszyć ryby.

Klasyczne miejsca, gdzie można znaleźć klenie to zwisające lub wewnątrz gałęzie lub krzaki muskające wodę. Klenie są wrażliwe na światło słoneczne, dlatego najlepszym czasem na łowienie kleni jest o wschodzie lub zachodzie słońca, kiedy opuszczają swój zaplątany dom. Wędkarz powinien również szukać miejsca, gdzie wypływa prąd, powodując wzór recyrkulacji jedzenia, a tam prawdopodobnie będą żerować ryby.

Jeśli chodzi o ustawienie żyłki, to żyłka o wytrzymałości 1,8-3,6 kg jest idealna dla kleni. Mniej doświadczonym wędkarzom zaleca się używanie twardszej żyłki, dopóki nie zdobędą wiedzy na temat „walenia” rybą.

Łowienie feederem/ledgerem

Jedną z popularnych technik łowienia kleni jest użycie feederem lub ledgerem. Do tej metody najlepiej nadają się wędki z drgającą szczytówką o wytrzymałości co najmniej czterech funtów. Przynętę zakłada się na haczyk lub przypon włosowy, a także do koszyczka, który przyciąga ryby do pozycji haczyka. Najczęściej używa się mniejszych przynęt, takich jak kukurydza cukrowa lub robaki. Inną metodą jest księga dotykowa, która polega na trzymaniu linki i wyczuwaniu pociągnięć lub luzu. Bez ciężarków przynęta powoli dryfuje w dół rzeki, a żyłka przesuwa się przez ręce. Ślimaki i mielonka doskonale sprawdzają się w tej technice.

Wędkarstwo spławikowe

Ta metoda polega na łowieniu pod szczytówką wędki w głębokiej wodzie lub pozwalaniu spławikowi dryfować do miejsca, w którym może znajdować się ryba. Używa się lżejszych wędek, a czasami kołowrotka z centralnym kołkiem, który umożliwia płynne schodzenie linki z kołowrotka. Wędkarze muszą szybko uderzać podczas kłusowania, ponieważ łatwo przegapić branie. Tutaj najlepiej używać przynęt dryfujących, takich jak chleb, kukurydza cukrowa i robaki.

Wędkowanie na przynęty

Jeśli chcesz złowić większe klenie, ta technika jest dla Ciebie. Wymaga lekkiej wędki spinningowej z kołowrotkiem o stałej szpuli o wytrzymałości żyłki co najmniej 10 funtów. Małe przynęty, takie jak wahadłówki, łyżki barowe, a nawet małe miękkie tworzywa sztuczne, mogą imitować mniejsze ryby, którymi żywią się większe klenie.

Wędkarstwo muchowe

Użycie much, takich jak wzory ważek lub ciemne wzory imitujące ślimaki, jest dobrym sposobem na złapanie kleni, jeśli zostanie prawidłowo zaprezentowane. Błyszczące muchy imitujące małe ryby mogą działać na bardziej agresywne klenie. Ta metoda jest całoroczna, ale najlepsza w cieplejszych miesiącach. Wzory nimfy również dobrze sobie radzą.

Znaczenie gospodarcze

Gatunek poławiany gospodarczo na niewielką skalę. Z racji niezbyt smacznego mięsa nie cieszy się wielką popularnością. Natomiast jeśli chodzi o czujność i waleczność jest pierwszorzędnym trofeum wędkarskim. Klenie łowione są zarówno metodami gruntowymi, jak i na spinning. Z metod gruntowych szczególnie skuteczny jest klasyczny feeder, jak i gruntówka. Również dobrą metodą jest tzw. „bolonka”.

Ochrona

Wymiar ochronny 25 cm
Okres ochronny brak
Limit połowowy 5kg na dobę